Suwerenność w łączności krytycznej – polski paradoks i strategiczne wyzwania

poniedziałek, 29 września 2025 roku
Redakcja

(Systemy łączności krytycznej na cenzurowanym – Polska jest wyjątkiem w G20)

Bezpieczna i niezawodna łączność krytyczna to fundament funkcjonowania państwa, szczególnie w obliczu rosnących zagrożeń hybrydowych i konwencjonalnych.

Dług technologiczny i rozdrobnienie systemów
Niestety, w Polsce ten kluczowy obszar od lat znajduje się w stanie głębokiego kryzysu. Raport Najwyższej Izby Kontroli (NIK KPB.430.1.2025), opublikowany po kontroli funkcjonowania systemów łączności w służbach podległych Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA), potwierdza i pogłębia tę diagnozę: zamiast spójnego systemu, państwo dysponuje rozdrobnionymi, przestarzałymi i często niekompatybilnymi rozwiązaniami, co stwarza poważne ryzyko dla bezpieczeństwa narodowego.
Głównym problemem jest brak interoperacyjności między służbami. NIK jasno wskazuje, że poszczególne formacje – takie jak Policja, Państwowa Straż Pożarna czy Straż Graniczna – rozwijają swoje systemy łączności niezależnie. Prowadzi to do sytuacji, w której formacje, które powinny działać ramię w ramię, nie są w stanie efektywnie komunikować się w czasie akcji. To bezpośrednio wpływa na czas reakcji i skuteczność działań.
Stan ten jest rezultatem zaniechań na szczeblu ministerialnym, a także fiaska projektu Ogólnokrajowego Cyfrowego Systemu Łączności Radiowej (OCSŁR), który nigdy nie wyszedł poza fazę koncepcyjną.
Problemem nie jest tylko brak interoperacyjności. Służby wciąż korzystają z przestarzałych technologii, obciążonych „długiem technologicznym”.
Bezpieczeństwo tych systemów również pozostaje niewystarczające. Afera z 2019 roku, kiedy to publicznie udowodniono możliwość podsłuchiwania łączności radiowej służb ochraniających najważniejsze osoby w państwie przy użyciu ogólnodostępnego sprzętu, była dzwonkiem alarmowym, którego najwyraźniej nie usłyszano (https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/1411860,podsluchiwanie-policji-w-polsce-nagrania.html). Raport NIK podkreśla, że MSWiA nie miało nawet pełnej wiedzy o problemach operacyjnych ani o wysokości środków finansowych przeznaczonych na te systemy, co uniemożliwiało efektywne zarządzanie i planowanie.
W kontekście bezpieczeństwa strategicznego najpoważniejszym problemem pozostaje jednak brak własnej łączności satelitarnej. W dobie globalnych i hybrydowych zagrożeń suwerenna łączność satelitarna jest kluczowym elementem odporności państwa. Polska jako jedyny kraj w grupie G20 nie posiada własnych, niezależnych zdolności w tym zakresie. Co więcej, przypisana Polsce pozycja geostacjonarna (GEO) jest dziś praktycznie bezużyteczna, gdyż w przeszłości nie podjęto działań koordynacyjnych z Międzynarodową Unią Telekomunikacyjną (ITU), a obecnie zakłócają ją sąsiednie, już funkcjonujące, systemy. Taka sytuacja uzależnia Polskę od zagranicznych dostawców, co w przypadku konfliktu lub poważnego kryzysu może mieć katastrofalne skutki.

Propozycje rozwiązań – w kierunku suwerenności i odporności
Wnioski z raportu NIK są jednoznaczne i stanowią pilny apel do działania. Kontrolerzy rekomendują wprowadzenie mechanizmów nadzoru, wyznaczenie odpowiedzialnych komórek w MSWiA oraz zapewnienie im odpowiednich zasobów. Jednocześnie podkreślają, że modernizacja systemów powinna mieć charakter długofalowy i zakładać zastąpienie przestarzałych technologii nowoczesnymi rozwiązaniami.
Aby odwrócić negatywny trend, konieczne jest stworzenie nowego, spójnego modelu łączności. Fundamentem musi być jednolity system służb rządowych oparty na współczesnych rozwiązaniach cyfrowych, zapewniający płynną wymianę danych między formacjami. Proces ten powinien być centralnie koordynowany i zarządzany przez wskazaną jednostkę.
Kluczowa jest budowa infrastruktury hybrydowej, łączącej różne typy zasobów i zapewniającej redundantne, odporne na zakłócenia kanały komunikacji:

• sieci kablowe: światłowody i sieci kablowe prowadzące do kluczowych budynków i obiektów,
• sieci operatorów komórkowych: uzupełnione o rządowe stacje bazowe gwarantujące pełne pokrycie terytorialne,
• łączność satelitarna: niezbędna w sytuacji dużego kryzysu, sabotażu infrastruktury naziemnej czy działań wojennych. Polska powinna niezwłocznie odzyskać suwerenność w tym zakresie – poprzez wznowienie działań koordynacyjnych w ITU oraz budowę własnego systemu GEO, zapewniającego niezależność od infrastruktury naziemnej i zwiększającego odporność na ataki.

Stanowisko branży – imperatyw suwerennej łączności satelitarnej
Branża telekomunikacyjna (między innymi w stanowisku KIGEIT z 2025 roku oraz w raportach jednostek naukowych) podkreśla, że budowa niezależnych i suwerennych zdolności w zakresie komunikacji satelitarnej i obserwacji Ziemi staje się imperatywem wobec rosnących napięć międzynarodowych.
Rekomendacje obejmują m.in.:

• Powołanie Polskiego Operatora Satelitarnego, który konsolidowałby zapotrzebowanie na usługi, współpracował z organami krajowymi i uczestniczył w europejskich projektach (m.in. Govsatcom, IRIS², Copernicus, Galileo). Operator miałby także wspierać polski przemysł kosmiczny i komercjalizować usługi w kraju i regionie.
• Wyznaczenie koordynatora krajowego i konsolidacja systemów – stworzenie forum wymiany danych i mechanizmu decyzyjnego z jasno określonym podziałem ról między integratorem a operatorem.
• Zwiększenie i stabilizację finansowania – KIGEIT i Związek Pracodawców Sektora Kosmicznego (ZPSK) apelują o zwiększenie poziomu polskich składek na programy opcjonalne ESA w latach 2026–2028, traktując to jako element długofalowej strategii i wkład w europejską suwerenność technologiczną.

Kadry i kompetencje
Raport NIK wskazuje również na deficyt specjalistów w dziedzinie telekomunikacji. Brak ekspertów to kolejne wąskie gardło. Programy szkoleniowe, zwiększenie zatrudnienia oraz wsparcie ze środków Funduszu Cyberbezpieczeństwa są niezbędne, aby wdrożyć i utrzymać nowoczesne systemy.

Podsumowanie
Problem bezpiecznej łączności krytycznej w Polsce to nie tylko wyzwanie technologiczne czy finansowe, ale przede wszystkim strategiczne. Konieczne jest odejście od dotychczasowych, nieskutecznych modeli i wdrożenie kompleksowej strategii.
Oparcie się na spójnym, centralnie zarządzanym systemie służb, wspartym hybrydową, redundantną infrastrukturą i suwerennymi zdolnościami satelitarnymi, wydaje się najwłaściwszą drogą do zapewnienia bezpieczeństwa państwa w XXI wieku.
Stanowisko branży (wyrażone między innymi przez KIGEIT oraz w raportach jednostek naukowych) od lat wskazuje na pilną potrzebę modernizacji i strategicznego myślenia w obszarze łączności krytycznej. Ze względu na sytuację geopolityczną Polski imperatywem stała się własna, niezależna łączność satelitarna – korzystanie z usług operatorów zagranicznych nie daje gwarancji skutecznego działania w sytuacjach krytycznych.
Czas na zdecydowane działania.

Prof. Józef Modelski
przewodniczący Rady Programowej Konferencji